03.04.2008

Εκπαίδευση κι ευφυία στο Web

Τα δύο πρώτα δεδομένα τα κρατάμε στην πίσω μεριά του μυαλού μας, αλλά παίζουν μπαλαντέρ σε όλο κείμενο. Το τρίτο δεδομένο είναι το θέμα μας. Ένα εκπαιδευτικό σύστημα, όποιους εκπαιδευόμενος κι αν αφορά, είναι συνήθως μια διαδικασία που δύσκολα αλλάζει για διάφορους λόγους: έχει εφαρμοστεί κι έχει τα όποια αποτελέσματα, είναι πιο βολική για τους διδάσκοντες, δεν απαιτεί αλλαγές στην υλικοτεχνική υποδομή κλπ. Για παράδειγμα είναι δύσκολο να κάνεις πειράματα Φυσικής μέσα στην τάξη της 3ης Λυκείου, όταν ένα βαθμοθηρικό σύστημα έχει καταπιεί δάσκαλο και μαθητές και όλο το σχολείο μαζί. Το Web όμως είναι ένα νέο μέσο, με δυνατότητες που φαίνονται εξωπραγματικές π.χ. πρόσβαση σε αμέτρητη ποσότητα πηγών. Επίσης, έχει νέα χαρακτηριστικά: είναι μια κυρίως ατομική ενέργεια, που δύσκολα μετριέται. Δεν ευνοεί την πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία και φέρει μια νέα βιωματική διάσταση στο πως η εκάστοτε εμπειρία γίνεται αντιληπτή. Η όποια χρήση του Διαδικτύου είναι ουσιαστικά μη περιορίσιμη. Τα όρια τίθενται από τον καθένα ξεχωριστά.

Η ανάγκη να αναπτύξουμε νέες δεξιότητες

Οι άνθρωποι που ζούμε στο Web πολλές ώρες την ημέρα το γνωρίζουμε. Επειδή όσο θα περνάει ο καιρός όλο και περισσότεροι θα απασχολούνται σε αυτό, ο καλός χρήστης (και γιατί όχι, επαγγελματίας) του Διαδικτύου έχει ανάγκη να αναπτύξει νέες δεξιότητες, που δεν τις παρέχει κανένα ισχύον σύστημα εκπαίδευσης. Ικανότητα εύρεσης. Όλοι ξέρουμε το Google. Όλοι το χρησιμοποιούμε. Γιατί όμως δύο άνθρωποι αναζητούν το ίδιο πράγμα με διαφορετικό τρόπο και ο ένας οδηγείται στα σωστά αποτελέσματα, ενώ ο άλλος σε λάθος; Πόσο κουραστικό είναι να πηγαίνεις σε λάθος σελίδα, να πατάς Back στον browser, να ξαναβλέπεις τα αποτελέσματα της εύρεσης, να επιλέγεις κάτι άλλο και πάλι από την αρχή; Πολύ. Κρίση.Ή με άλλα λόγια πως ένας χρήστης μπορεί πολύ γρήγορα να αντιληφθεί ότι η σελίδα που επισκέφτηκε δεν είναι αυτή που ήθελε, να κάνει (βλ. πιο πάνω) Back και να μεταφερθεί στα αποτελέσματα της αναζήτησης κι από εκεί στο σωστό website. Ακόμα καλύτερα: να έχει την ικανότητα να καταλάβει βλέποντας τα αποτελέσματα της αναζήτησης ότι έδωσε λάθος όρους, να μην επισκεφτεί κανένα από αυτά και να κάνει μια νέα αναζήτηση με διαφορετικούς όρους. Πολύ καλύτερα: να μάθει ποια είναι η λογική των μηχανών αναζήτησης και από την αρχή να ερευνήσει με το σωστό όρο. Άμεση πρόσβαση στις πηγές. Τα Favorites του Internet Explorer και τα Bookmarks του Firefox δεν επαρκούν. Παρουσιάζουν προβλήματα ταξινόμησης και προσβασιμότητας. Συστήματα όπως το Ma.gnolia ή το del.icio.us δημιουργήθηκαν ακριβώς επειδή υπήρχαν τέτοιες ανάγκες. Κοινωνικοποίηση και μοίρασμα της γνώσης. Το social networking δε σταμάταει στο κομμάτι "κάνω update το προφίλ μου". Η παρακολούθηση των όσων κάνουν και λένε οι guru του εκάστοτε χώρου ή τα σχετικά online περιοδικά, είναι βασικό κομμάτι της όποιας εκπαίδευσης. Το μυστικό για να γίνει αυτό λέγεται RSS ή Atom Feeds και η σχετικά νέα αυτή τεχνολογία μπορεί να κάνει ένα χρήστη να επαναπροσδιορίσει τη σχέση του με το Διαδίκτυο γενικά. Ικανότητα αυτοελέγχου. Όταν το Web γίνεται ένα εργαστήριο γνώσης και δυνητικά ένας κόσμος που ο καθένας μπορεί να προβάλλει την άποψή του, θεωρώ εξαιρετικά σημαντικό να υπάρχει ο αυτοέλεγχος ή αυτοπεριορισμός σε ό,τι γράφεται. Η αξία των όποιων λεγόμενων ανεβαίνει όσο πιο έγκυρα είναι αυτά. Αν η μία όψη του νομίσματος είναι η απόλυτη ελευθερία του Διαδικτύου, η άλλη όψη είναι ότι η ανευθυνότητα γρήγορα μεταφράζεται σε μη επισκεψιμότητα. Αποτελεσματικότητα. Αν κάτι αναδείχτηκε, όσο ποτέ άλλοτε, με το Web, είναι η ικανότητα να αποδεικνύει κάποιος αυτά που ισχυρίζεται. Δεν έχουν καμία σημασία τα πτυχία μπροστά στην πράξη και στον προσωπικό δρόμο που θα χαράξει κάποιος προκειμένου να κάνει αυτό που θέλει. Ποιος μπορεί να ψέξει τον Jobs που δεν πήρε ποτέ του πτυχίο; Γιατί πολλοί άνθρωποι που ασχολούνται με το IT δεν μπόρεσαν ποτέ να προσαρμοσθούν στα πλαίσια της παραδοσιακής εκπαίδευσης; (Για να μη γίνει παρανόηση: αυτό δε σημαίνει ότι δε δούλεψαν - το αντίθετο. Το να δημιουργήσεις και τελικά να επιβάλλεις το δικό σου δρόμο απαιτεί τεράστια προσπάθεια και αφοσίωση, η οποία απέχει χιλιόμετρα σε σχέση με ένα τυπικό επάγγελμα.)

Ποιος είναι ευφυής;

Όλα τα παραπάνω δεν είναι παρά ένα υποσύνολο αυτού που λέγεται "κουλτούρα του Διαδικτύου". Οι νέες ταχύτητες με τις οποίες προκύπτουν τα δεδομένα, η πληροφόρηση, η γνώση δεν πρόκειται να μειωθούν. Το αντίθετο. Άρα το παιχνίδι παίζεται με αυτούς που μπορούν να κινηθούν πιο γρήγορα και να προσαρμοσθούν πιο ομαλά. Αυτό (και όλα τα παραπάνω) για μένα είναι βασικά κομμάτια της εκπαίδευσης, που προσπαθώ να εφαρμόζω στον εαυτό μου κάθε μέρα, αλλά έχουν και γενική ισχύ. Εντέλει, αυτά είναι κι ό,τι ορίζω ως νοητική επάρκεια, εξυπνάδα ή ευφυία, πέστο όπως θες. Η αποστήθιση είναι παιχνίδι χαμένο. Το να επιτρέψει κάποιος να δέχεται άκριτα πληροφορία είναι χρονοβόρο και κουραστικό. Τα φίλτρα κάνουν τη διαφορά. Δεν είναι ο ρόλος μου να προτείνω πως όλα αυτά θα μπορούσαν να αποτελούν μέρος και μιας επίσημης εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ούτε μπορώ να ξέρω πως αυτό που είναι για μένα ατομικό, θα μπορούσε να γίνει συλλογικό. Όμως είναι βέβαιο ότι ο παραδοσιακός τρόπος που μαθαίναμε πράγματα δεν είναι επαρκής. Αυτό είναι ολοφάνερο. Για να το κλείσω το θέμα: θεωρώ δεδομένο ότι ο κάθε άνθρωπος οφείλει να αποδεχτεί ότι είναι συνέχεια εκπαιδευόμενος. Μεγάλο μέρος της εκπαίδευσής του θα συντελεστεί μέσα από το Web. Για να είναι αποτελεσματικός θα πρέπει να το προσαρμόσει και να προσαρμοστεί κι όποιος αρνηθεί να το κάνει, θα έχει σοβαρό πρόβλημα κι όχι μόνο επαγγελματικά.